Upamiętnienie 81. rocznicy buntu Romów w KL Auschwitz-Birkenau.
NA BISTYRAS-PAMIĘTAMY
Dzisiaj o godzinie 12:00, na terenie byłego obozu rodzinnego dla Romów i Sinti, upamiętniliśmy jedno z najbardziej heroicznych wydarzeń, jakie miało miejsce w czasie funkcjonowania byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i śmierci KL Auschwitz-Birkenau.
Na wiosnę 1944 roku rozpoczęto w KL Auschwitz przenoszenie młodych, zdrowych i zdolnych do pracy więźniarek i więźniów Zigeunerlager do obozów pracy i obozów koncentracyjnych w Niemczech. W trakcie jednej z selekcji więźniowie, którzy wierzyli, że jest to początek likwidacji podobozu, zdecydowali się stawić opór. Romscy więźniowie zabarykadowali się w barakach i nie wyszli na wezwanie strażników, którzy zmuszeni zostali do zmiany planów. Wydarzenie to jest obecnie intensywnie upamiętniane przez romskich działaczy jako Dzień Romskiego Oporu (16 maja) i wchodzi w skład wytwarzanych przez romski ruch polityczny społecznych ram pamięci o zagładzie Romów, które podkreślają aktywny opór i walkę Romów i Sinti przeciwko ludobójczej polityce nazistów i ich sojuszników.
Około godziny 19.00 usłyszałem gong ogłaszający Lagersperre. Przed obóz cygański zajechały samochody, z których wysiadła eskorta ok. 50–60 esesmanów uzbrojonych w karabiny maszynowe. Esesmani otoczyli baraki zamieszkałe przez Cyganów. Kilku esesmanów weszło do baraku mieszkalnego z okrzykiem „los, los”.
W barakach panowała kompletna cisza. Zgromadzeni w nich Cyganie uzbrojeni w noże, łopaty, żelazo, łomy i kamienie oczekiwali na dalszy bieg wydarzeń. Z baraków nie wyszli. Wśród esesmanów zapanowała konsternacja. Wyszli z baraku. Po krótkiej naradzie udali się do Blockführerstube do komendanta akcji. Po pewnym czasie usłyszałem gwizdek. Esesmani otaczający baraki zeszli ze swoich posterunków, wsiedli do samochodów i odjechali.
Relacja więźnia Tadeusza Joachimowskiego, pełniącego funkcję pisarza w Zigeunerfamilienlager. APMA-B. Zespół Oświadczenia, t. 13, 56-80.
„Przez wiele lat uważano, że bunt ten miał miejsce 16 maja 1944 roku, jednak niektórzy historycy wskazują, że mógł on nastąpić wcześniej, na początku kwietnia. Niezależnie od tego, 16 maja jest dziś upamiętniany jako Dzień Romskiego Oporu i stanowi ważny element pamięci o zagładzie Romów i Sinti, podkreślając ich aktywny opór wobec ludobójczej polityki nazistów.”- powiedział Dyrektor Centrum Historii i Kultury Romów w Oświęcimiu Władysław Kwiatkowski. Wraz z zaproszonymi gośćmi, min. Piotrem Kadlčikiem – przewodniczącym Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, przedstawicielami władz Powiatu Oświęcimskiego, Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu oraz Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau, Dyrektor CHiKR Władysław Kwiatkowski złożył wieńce pod pomnikiem ofiar zagłady Romów i Sinti na odcinku BIIe byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i śmierci KL Auschwitz-Birkenau. Ten fragment obozu został przez władze obozowe wydzielony specjalnie jako miejsce kaźni Romów i Sinti, transportowanych do obozu Auschwitz II Birkenau z terenów okupowanej Europy od lutego 1943 roku. Tak zwany „obóz cygański” został zlikwidowany w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r. Jednej nocy naziści zagazowali pozostałych jeszcze wtedy przy życiu 4,2-4,3 tys. więźniów. Szacuje się, że z 23 tys. Romów i Sinti deportowanych do KL Auschwitz 21 tys. zmarło lub zostało zamordowanych.
Na zakończenie uroczystości Dyrektor CHiKR powiedział : „Dzisiejszy dzień jest nie tylko okazją do oddania hołdu ofiarom, ale także do przypomnienia o trwającej walce Romów o równość, godność i pełnię praw obywatelskich w Europie”. Dyrektor podziękował również obecnym osobom za udział i pamięć o tragicznych losach Romów i Sinti w KL Auschwitz.
Link do relacji z wydarzenia, przygotowanej przez TVP Kraków:
https://krakow.tvp.pl/86742102/dzien-romskiego-oporu-hold-dla-bohaterow-buntu-w-auschwitz
