Wczoraj, w dniu 20 lutego, przypadała 159. rocznica abolicji niewolnictwa w Rumuni (ówczesne księstwa Wołoszczyzny i Mołdawii).

Czy wiesz, że przez ponad 500 lat Romowie w Rumunii byli niewolnikami? Sprzedawani, dziedziczeni, traktowani jak własność. Ten brutalny system istniał od XIV wieku aż do 1856 roku, kiedy został formalnie zniesiony.

Dlaczego ta historia wciąż jest mało znana?
Pomimo swojej skali, niewolnictwo Romów nie znalazło miejsca w podręcznikach szkolnych. W rumuńskim systemie edukacji temat ten jest niemal nieobecny, a w języku rumuńskim nadal częściej używa się słowa robie (niewola) niż sclavie (niewolnictwo), co minimalizuje jego znaczenie.

Jak funkcjonował system niewolnictwa?
Romowie byli własnością:
▪ Państwa – zmuszani do ciężkiej pracy, np. w kopalniach i budownictwie.
▪ Kościoła prawosławnego – pracowali na ziemiach klasztornych, często w tragicznych warunkach.
▪ Bojarów (arystokracji) – stanowili tanią siłę roboczą, służbę domową, byli także wykorzystywani do rozrywki.

Dziedzictwo 500 lat niewolnictwa
Zniesienie niewolnictwa w XIX wieku nie oznaczało końca cierpienia Romów. Uwolnieni nie otrzymali ziemi ani wsparcia, co skazało ich na dalsze wykluczenie. Do dziś skutki tego okresu są widoczne: ubóstwo, dyskryminacja, brak równych szans.
Rumuńska aktorka Alina Șerban w swoim spektaklu w 2020 roku Marea Rușine („Wielki wstyd”) przypomniała, że prawdziwą hańbą jest zapomnienie tej historii. Podobnie jak niewolnictwo Afroamerykanów w USA, poddaństwo Romów odcisnęło piętno na całych pokoleniach. Jak pisał historyk Mihail Kogălniceanu w 1837 roku:
„Europejczycy walczą o zniesienie niewolnictwa w Ameryce, ale nie dostrzegają 400 000 Romów w niewoli na własnym kontynencie.”

Pamiętajmy!
W 2011 roku Rumunia oficjalnie ustanowiła 20 lutego Dniem Upamiętnienia Zniesienia Niewolnictwa Romów. To krok ku prawdzie, ale wciąż pozostaje wiele do zrobienia, by ta historia była częścią zbiorowej pamięci Europy.

Upamiętnianie tej rocznicy to nie tylko kwestia historii – to walka o sprawiedliwość i równouprawnienie.