Historia mieszkańców Oświęcimia opowiedziana w nowoczesny sposób. Kolejne spotkanie edukacyjne w ramach projektu „Ożywić wielokulturową historię Oświęcimia – kreatywne wizje przeszłości”.
W poniedziałek 20.10.2025 w Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej odbyło się ostatnie już spotkanie edukacyjne, połączone z warsztatami dla uczestników projektu „Ożywić wielokulturową historię Oświęcimia – kreatywne wizje przeszłości”.
Tematem spotkania była historia miasta Oświęcim oraz jego mieszkańców. Na przestrzeni kilkuset lat miasto, nie tylko stale poszerzało swój obszar, ale również rozwijało swój potencjał ekonomiczny i społeczny, stając się domem dla kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców. Byli to przedstawiciele wielu kultur i wyznań, a Oświęcim był miejscem gdzie żyli obok siebie Żydzi, Romowie, Polacy, Czesi oraz kilkaset osób z innych narodowości, tworząc wielokulturową społeczność.
Uczniowie biorący udział w projekcie, mieli okazję poznać lepiej historię miasta oraz jego mieszkańców. Zwiedzając wystawę w Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej mogli posłuchać wspomnień ludzi, którzy pamiętają jeszcze przedwojenny Oświęcim. Historie opowiedziane przez mieszkańców ziemi oświęcimskiej posłużą uczestnikom projektu do tworzenia własnych koncepcji i wizji przeszłości miasta. Przy wykorzystaniu sztucznej inteligencji uczestnicy projektu stworzą własne animacje, prezentacje i krótkie filmy, opowiadające historię Oświęcimia.
Projekt jest realizowany przez CHiKR przy dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu: Edukacja Kulturalna 2025.
Szanowni Państwo,
W dniu 20 października 2025 (poniedziałek) Centrum będzie nieczynne z powodu awarii w budynku przy ul. Berka Joselewicza 5 w Oświęcimiu.
Przepraszamy za utrudnienia.
Zespół Centrum Historii i Kultury Romów w Oświęcimiu
NA BISTYRAS-PAMIĘTAMY
Jak co roku, 16 maja, o godzinie 12:00, na terenie byłego obozu rodzinnego dla Romów i Sinti, upamiętniliśmy jedno z najbardziej heroicznych wydarzeń, jakie miało miejsce w czasie funkcjonowania byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i śmierci KL Auschwitz-Birkenau.
Na wiosnę 1944 roku rozpoczęto w KL Auschwitz przenoszenie młodych, zdrowych i zdolnych do pracy więźniarek i więźniów Zigeunerlager do obozów pracy i obozów koncentracyjnych w Niemczech. W trakcie jednej z selekcji więźniowie, którzy wierzyli, że jest to początek likwidacji podobozu, zdecydowali się stawić opór. Romscy więźniowie zabarykadowali się w barakach i nie wyszli na wezwanie strażników, którzy zmuszeni zostali do zmiany planów. Wydarzenie to jest obecnie intensywnie upamiętniane przez romskich działaczy jako Dzień Romskiego Oporu (16 maja) i wchodzi w skład wytwarzanych przez romski ruch polityczny społecznych ram pamięci o zagładzie Romów, które podkreślają aktywny opór i walkę Romów i Sinti przeciwko ludobójczej polityce nazistów i ich sojuszników.
Około godziny 19.00 usłyszałem gong ogłaszający Lagersperre. Przed obóz cygański zajechały samochody, z których wysiadła eskorta ok. 50–60 esesmanów uzbrojonych w karabiny maszynowe. Esesmani otoczyli baraki zamieszkałe przez Cyganów. Kilku esesmanów weszło do baraku mieszkalnego z okrzykiem „los, los”.
W barakach panowała kompletna cisza. Zgromadzeni w nich Cyganie uzbrojeni w noże, łopaty, żelazo, łomy i kamienie oczekiwali na dalszy bieg wydarzeń. Z baraków nie wyszli. Wśród esesmanów zapanowała konsternacja. Wyszli z baraku. Po krótkiej naradzie udali się do Blockführerstube do komendanta akcji. Po pewnym czasie usłyszałem gwizdek. Esesmani otaczający baraki zeszli ze swoich posterunków, wsiedli do samochodów i odjechali.
Relacja więźnia Tadeusza Joachimowskiego, pełniącego funkcję pisarza w Zigeunerfamilienlager. APMA-B. Zespół Oświadczenia, t. 13, 56-80.
„Przez wiele lat uważano, że bunt ten miał miejsce 16 maja 1944 roku, jednak niektórzy historycy wskazują, że mógł on nastąpić wcześniej, na początku kwietnia. Niezależnie od tego, 16 maja jest dziś upamiętniany jako Dzień Romskiego Oporu i stanowi ważny element pamięci o zagładzie Romów i Sinti, podkreślając ich aktywny opór wobec ludobójczej polityki nazistów.”- powiedział Dyrektor Centrum Historii i Kultury Romów w Oświęcimiu Władysław Kwiatkowski. Wraz z zaproszonymi gośćmi, min. Piotrem Kadlčikiem – przewodniczącym Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, przedstawicielami władz Powiatu Oświęcimskiego, Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu oraz Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau, Dyrektor CHiKR Władysław Kwiatkowski złożył wieńce pod pomnikiem ofiar zagłady Romów i Sinti na odcinku BIIe byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i śmierci KL Auschwitz-Birkenau. Ten fragment obozu został przez władze obozowe wydzielony specjalnie jako miejsce kaźni Romów i Sinti, transportowanych do obozu Auschwitz II Birkenau z terenów okupowanej Europy od lutego 1943 roku. Tak zwany „obóz cygański” został zlikwidowany w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r. Jednej nocy naziści zagazowali pozostałych jeszcze wtedy przy życiu 4,2-4,3 tys. więźniów. Szacuje się, że z 23 tys. Romów i Sinti deportowanych do KL Auschwitz 21 tys. zmarło lub zostało zamordowanych.
Na zakończenie uroczystości Dyrektor CHiKR powiedział : „Dzisiejszy dzień jest nie tylko okazją do oddania hołdu ofiarom, ale także do przypomnienia o trwającej walce Romów o równość, godność i pełnię praw obywatelskich w Europie”. Dyrektor podziękował również obecnym osobom za udział i pamięć o tragicznych losach Romów i Sinti w KL Auschwitz.
Link do relacji z wydarzenia, przygotowanej przez TVP Kraków:
https://krakow.tvp.pl/86742102/dzien-romskiego-oporu-hold-dla-bohaterow-buntu-w-auschwitz
Centrum Historii i Kultury Romów oraz Stowarzyszenie Romów W Polsce zapraszają na ceremonię upamiętnienia 81. rocznicy buntu Romów w „Zigeunerlager” na terenie Miejsca Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, na odcinku B II e, byłego obozu KL Auschwitz-Birkenau.
12:00 spotkanie uczestników ceremonii przy bramie wejściowej na odcinek BIIe w Auschwitz II Birkenau
12:10 wspólne przejście pod Pomnik Zagłady Romów i Sinti na terenie byłego „Zigeunerlager”
12:20 rozpoczęcie ceremonii, powitanie
12:30 wygłoszenie okolicznościowych przemówień organizatorów oraz gości, złożenie wieńców
12:45 zakończenie uroczystości
W ubiegłą niedzielę 10 maja 2025 roku w Klastrze Innowacji Społeczno-Gospodarczych na Zabłociu w Krakowie, wspólnie z mieszkańcami miasta oraz zaproszonymi gośćmi, świętowaliśmy Międzynarodowy Dzień Romów.
Wydarzenie było okazją aby wziąć udział w twórczych warsztatach, spróbować nowych smaków i lepiej poznać bogactwo romskiej tradycji.
Na zakończenie goście mieli okazję przenieść się w świat romskiej muzyki, wysłuchując koncertu Marka Baloga, wybitnego skrzypka , któremu towarzyszyli; Jan Feczo grający na kontrabasie, oraz dwóch gitarzystów: Peter Novak z synem Milanem Angelo Novakiem.
foto: Sabina Kwiatkowska
Dziękujemy gościom za udział oraz wspólne odkrywanie różnorodności i piękna kultury romskiej.
Kultura dostępna to most, który łączy – nie wyklucza. W dniach 8–9 maja Marek Isztok, Specjalista ds. dziedzictwa kulturowego miał zaszczyt reprezentować Centrum Historii i Kultury Romów podczas szkolenia „Małopolska. Kultura Wrażliwa” w Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach.
Wspólnie z koordynatorami dostępności z całej Małopolski pracowaliśmy nad strategią otwartości na lata 2026–2030. Uczyliśmy się, jak pisać o dostępności w projektach grantowych MKiDN, a także jak komunikować się prostym, zrozumiałym językiem. Poznaliśmy inspirujące przykłady działań, które realnie znoszą bariery i zapraszają do kultury każdą osobę – bez wyjątków.
Odwiedziliśmy również ECMKP, poznając miejsce, gdzie muzyka spotyka się z otwartością na różnorodność.
Szkolenie było intensywną dawką praktycznej wiedzy i wymiany doświadczeń. Warsztaty strategiczne prowadzone przez Jakuba Studzińskiego pozwoliły nam wspólnie wypracować kierunki rozwoju programu „Kultura Wrażliwa” – tak, by kultura była dostępna dla wszystkich, niezależnie od barier czy niepełnosprawności.
Olga Curzydło podzieliła się wskazówkami, jak skutecznie prezentować dostępność we wnioskach grantowych, a Magdalena Urbańska pokazała, że prosty język to klucz do prawdziwego dialogu.
Wizyta studyjna w ECMKP była metaforą otwartości – każdy zakamarek tego miejsca przypominał, że kultura nie zna granic.
Zapraszamy do śledzenia naszych kolejnych działań na rzecz dostępnej kultury!
Chcesz wiedzieć więcej? Sprawdź szczegóły programu „Małopolska. Kultura Wrażliwa” na stronie Małopolskiego Instytutu Kultury – https://kulturawrazliwa.pl
foto: Marek Isztok
#KulturaWrażliwa #Dostępność #CHiKR #KulturaBezBarier #RazemDlaRóżnorodności
W dniu 29 kwietnia 2025 roku dyrektor Centrum Historii i Kultury Romów w Polsce, Władysław Kwiatkowski, uczestniczył w otwarciu wystawy „Romowie. Historia i Kultura” w Parlamencie Europejskim w Brukseli. Wydarzenie odbyło się w ramach polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej i zostało zorganizowane przez Stowarzyszenie Romów w Polsce we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, pod patronatem europosła Krzysztofa Brejzy.
Wystawa prezentowała bogate dziedzictwo, tradycje i historię społeczności romskiej, podkreślając jej znaczenie dla kultury europejskiej oraz potrzebę dialogu i przeciwdziałania stereotypom.
foto: Natalia Janusik oraz PAP S.A.
Już 10 maja 2025 roku zapraszamy wszystkich mieszkańców Krakowa na wydarzenia poświęcone kulturze romskiej.
Międzynarodowy Dzień Romów w Krakowie
Start: godz. 15:00
Miejsce: Centrum Wielokulturowe, ul. Zabłocie 20
W programie:
- Strefa kreatywna:
- Tworzenie wielkoformatowego patchworku
- Malowanie na tkaninach
- Warsztaty biżuterii z koralików
- Kompozycje kwiatowe
- Strefa kulinarna:
- Degustacja tradycyjnej romskiej herbaty i hałuszek
- Opowieści o romskiej kuchni, tradycjach i kulturze
To świetna okazja, by wziąć udział w twórczych warsztatach, spróbować nowych smaków i lepiej poznać bogactwo romskiej tradycji.
Koncert Muzyki Romskiej – Marek Balog: „Když housle mluví”
Godzina: 17:00
Miejsce: Klaster Innowacji Społeczno-Gospodarczych Zabłocie 20.22, sala konferencyjna 005
Wieczorem zapraszamy na niezwykły koncert w wykonaniu Marka Baloga – wirtuoza skrzypiec, który przeniesie nas w świat romskiej muzyki i emocji. To okazja, by posłuchać mistrza na żywo i poczuć magię romskich melodii.
Bądźcie z nami 10 maja!
Świętujmy razem różnorodność i piękno kultury romskiej w Krakowie
#DzieńRomówKraków, #KulturaRomska #KoncertMuzykiRomskej #KrakówWielokulturowy
#ŚwiętoRóżnorodności
Szanowni Państwo,
Informujemy, że w związku z przypadającym na sobotę, 3 maja,
ustawowym dniem wolnym od pracy , w piątek 2 maja 2025 r. Centrum
Historii i Kultury Romów w Oświęcimiu będzie zamknięte.
Za utrudnienia przepraszamy i zapraszamy ponownie od poniedziałku, 5
maja, w standardowych godzinach otwarcia.
Zespół Centrum Historii i Kultury Romów
