A- A+

KIM SĄ ROMOWIE?

LEKCJA 1: ROMOWIE: POCHODZENIE, TOŻSAMOŚĆ, PODZIAŁY WEWNĘTRZNE

LEKCJA 1: ROMOWIE: POCHODZENIE, TOŻSAMOŚĆ, PODZIAŁY WEWNĘTRZNE

KIM SĄ ROMOWIE?

Romowie to społeczność licząca ok. 12 milionów osób (z czego zdecydowana większość żyje w Europie), składająca się z sieci pokrewnych kulturowo grup o wspólnym pochodzeniu etnicznym. Przodkowie Romów opuścili w IX–X wieku Indie i w X–XI wieku dotarli na tereny Bizancjum, gdzie ukształtowały się zręby tożsamości romskiej i wyróżniające ją elementy kulturowe, zaś w XVI wieku ich potomkowie zamieszkiwali już całą Europę. Dlatego też mówimy o Romach jako o ludzie europejskim pochodzenia indyjskiego. Pokrewieństwo grup romskich manifestuje się w podobieństwie wartości kulturowych, w szczególności języka, który dzieli się na różne dialekty, podobieństwie losów historycznych, zwłaszcza prześladowań ze strony otoczenia, podobieństwie miejsca zajmowanego w społeczeństwie i związanych z nim stylów życia oraz form działalności ekonomicznej, a wreszcie w podobieństwie różnych form romskiej samoorganizacji, w tym coraz częściej organizacji politycznej. Poszczególne grupy romskie pomimo łączących je więzów pokrewieństwa mogą się jednak od siebie bardzo różnić.


Nazwy, którymi określano Romów w Europie, są nazwami zewnętrznymi, narzuconymi przez nieromskie otoczenie (tzw. egzonimy). Nazwy te są wyrazem niewiedzy otoczenia na temat pochodzenia Romów i zawierają ładunek negatywnych stereotypów. Są też świadectwem romskich wędrówek lub wyobrażeń o nich. „Cyganie”, „Cikani”, „Zigeuner” pochodzą od greckiego słowa Atsinganoi, oznaczającego w Bizancjum członków grupy religijnej, która przestała istnieć na wiele lat przed pojawieniem się w Cesarstwie Bizantyjskim przodków współczesnych Romów. Ponieważ jednak przypominali oni Bizantyjczykom członków owej sekty ze względu na tryb życia i zawody (np. wróżbiarstwo), zastosowano do nich nazwę pierwotnie odnoszącą się do kogoś innego.


Angielskie słowo „Gypsy” pochodzi od słowa „Egipt” (Egypt), z którego według rozpowszechnionej w średniowieczu legendy mieli pochodzić przodkowie Romów. W rzeczy samej, wielu z nich mogło wskazywać jako miejsce pochodzenia rejon Gyppe na terenie Grecji i kolonię określaną mianem Małego Egiptu. Nie ma jednak dowodów, że duże grupy przodków współczesnych europejskich Romów przebywały w prawdziwym Egipcie (choć małe grupy mogły się tam znaleźć wskutek działań wojennych na Bliskim Wschodzie). Sami Romowie często podtrzymywali legendę o swoim egipskim pochodzeniu, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom nieromskiego otoczenia, i łącząc ją z nośnym w chrześcijańskiej Europie wątkiem wygnania („wyjście z Egiptu”) i pokutnej wędrówki-pielgrzymki. Niektóre grupy romskie w Kosowie również i dziś określają się jako potomkowie dawnych Egipcjan (głównie w celu odcięcia się od innych Romów i znalezienia wsparcia dla własnych interesów).

Aby przeciwdziałać narzucaniu Romom nazwy przez nieromskie otocznie, a także aby wyeliminować negatywne skojarzenia związane z takimi nazwami (widoczne na przykład w słowie „cyganić” lub angielskim czasowniku „to gyp”) aktywiści romscy starają się propagować termin „Romowie” jako oficjalną nazwę ludzi określanych dotąd jako Cyganie. Słowo „Rom” (zapisywane czasem jako „Rrom”) jest używane przez większość ludzi znanych jako Cyganie i oznacza mężczyznę (człowieka) należącego do grupy własnej („swojego”). Rodzaj żeński tego słowa to „Romni”.