Obchody 90. urodzin Edwarda Dębickiego – hołd dla mistrza romskiej muzyki

Romska muzyka od wieków wpływała na kształtowanie się kultury muzycznej Europy i świata. Jej korzenie sięgają wędrownych społeczności, które przynosiły swoje tradycje muzyczne z Indii aż na kontynent europejski. Romska muzyka cechuje się wyjątkowym bogactwem emocji, dynamicznymi rytmami oraz improwizacją, co czyni ją uniwersalnym językiem sztuki.

Warto bowiem pamiętać, że Romowie wywarli wpływ na wszystkie współczesne gatunki muzyczne – od popu po jazz. W muzyce romskiej ma swoje źródło słynne hiszpańskie flamenco. Muzyka ta była również inspiracją dla wielkich europejskich twórców m.in. Franciszka Liszta i Hectora Berlioza. Twórczość takich romskich artystów jak Janos Bihar czy „Django” Reinhardt wpłynęła na kształt współczesnej muzyki. Wpływy i inspiracje romskie widoczne są w muzyce ludowej, szczególnie w krajach Europy Środkowo–Wschodniej. Z drugiej strony w samej muzyce romskiej słychać motywy m.in. perskie, tureckie, greckie. Muzyka ta kształtowała się w wyniku kontaktu z różnymi tradycjami muzycznymi pochodzącymi z dwóch kontynentów: azjatyckiego i europejskiego. To decyduje o jej synkretycznym charakterze. W niemal wszystkich zachowanych dokumentach – począwszy od najstarszych relacji słynnego arabskiego historyka Hamzy z Isfahanu – Romowie figurują jako „muzycy, pieśniarze i tancerze”. Wraz z ich przybyciem do Europy romska muzyka pojawiła się na dworach cesarskich i królewskich. Wielkie rody magnackie w Polsce, na Litwie, Węgrzech, na Bałkanach opłacały i utrzymywały w swoich posiadłościach zespoły romskie.

Muzyka romska szczególną popularność zyskała w XVIII i XIX stuleciu. Dzięki tej koniunkturze muzykowanie stało się ważnym źródłem zarobkowania dla Romów. Uprawianie tej formy aktywności artystycznej było wśród Romów przekazywane z pokolenia na pokolenie. Całe rodziny romskie specjalizowały się w muzykowaniu. Muzykowanie należało do „kanonu” tradycyjnych romskich zawodów. Do dziś jest jedną z najpopularniejszych form aktywności Romów. Popularność muzyki romskiej wynika z jej uniwersalnego i ponadczasowego charakteru. Jest zwierciadłem, w którym odbija się romska historia. Muzyka romska jest rodzajem muzykoterapii, gdyż wyzwala, chociaż na chwilę, ludzkie marzenia i gloryfikuje radość życia, wywołując w ludziach poczucie szczęścia.

Muzyka jest pomostem między przeszłością a teraźniejszością. Łączy pokolenia i jest najpełniejszą formą przekazu romskiej historii i tradycji. Stanowi swoiste spoiwo dla romskiej diaspory zamieszkującej różne regiony świata i integralną część romskiego dziedzictwa kulturalnego. Wraz z wielkimi przemianami społecznymi, kulturowymi, ekonomicznymi, światopoglądowymi, jakim podlegają obecnie Romowie w całej Europie muzyka stała się tą formą kulturalnej aktywności, która tworzy platformę dla budowania nowoczesnej romskiej świadomości narodowej. To ona jest uniwersalnym językiem współczesnego pokolenia Romów. Poprzez kontakt z romską muzyką i sztuką europejskie społeczności większościowe mają szansę lepiej poznać kulturę, tradycję, historię i różnorodność kulturową mniejszości romskiej. Muzyka wspomaga integrację Romów z przedstawicielami społeczności większościowej. Daję szansę wzajemnego poznania, odrzucenia istniejących stereotypów i uprzedzeń. Przypomina, że Romowie od ponad 600 lat stanowią integralną część społeczeństwa polskiego.